Uzmanların belirttiği üzere duygusal zeka birkaç temel bileşenden oluşur. Başlıca bileşen öz farkındalıktır; kişinin kendi duygularını ve hislerini anlamasını ifade eder. Bir diğer önemli unsur öz düzenlemedir; koşullara göre davranışı yönetmeyi sağlar. Sosyal farkındalık, çevremizdekilerin duygularını ve motivasyonlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Empati ve sosyal beceriler ise diğerleriyle etkili etkileşim kurmayı mümkün kılar.
Duygusal zekayı geliştirmek için çeşitli yöntemler vardır. Öncelikle öz farkındalık üzerinde çalışmaya başlamak; öz değerlendirmeye ve duygusal tepkilerini anlamaya zaman ayırmak önemlidir. Duyguların dışavurumunu kontrol etmeye yönelik pratikler öz düzenlemeyi geliştirir. Empati, aktif dinleme ve karşımızdakini duygularını dikkate alarak anlamaya çalışma ile güçlenir. Sosyal becerileri ve iletişimi geliştirmeye yönelik eğitimlere katılmak da faydalıdır.